Menos coñecido que o patrimonio cultural, o patrimonio natural é, con todo, unha parte integral da nosa vida diaria. O patrimonio natural está constituído por monumentos naturais, formacións físicas, biolóxicas, xeolóxicas e fisiográficas, así como zonas que son o habitat de especies animais ou vexetais ameazadas e os lugares ou áreas estritamente delimitadas, que teñan un valor excepcional desde o punto da vista da ciencia, da conservación ou da beleza natural. A miúdo a protección do patrimonio natural non é máis que unha preocupación menor para as distintas administracións e, en ocasións, é deostada ante supostas causas de "ben xeral"
A partir de mediados da década de 1970, as políticas neoliberais teñen, tamén aquí, unha incidencia negativa, dando lugar a unha desregulación do patrimonio natural. É o que ocorreu en Brasil, onde durante os anos 1980 houbo avances na preservación de áreas naturais (por exemplo, a Serra do Mar e outras áreas no estado de Sâo Paulo). Pero na década de 1990 a xeneralización de políticas neoliberais afectou tamén a ese dominio, coa diminución ou “flexibilización” da protección, e o aumento das presións económicas sobre elas, por exemplo de carácter urbanístico. De maneira similar ocorreu en México, onde recentemente tomáronse medidas para quitar o carácter de Parque Nacional ao Nevado de Toluca. Ao mesmo tempo, en España algúns alcaldes e concellos municipais opoñense á declaración dunha paraxe como parque nacional porque consideran que a maior protección frearía a actividade económica local.
Apareceron tamén outras figuras de protección patrimonial, que han ir permitindo ampliar as actuacións, enchéndoa de maiores contidos e dimensións culturais. En España a Lei de 2 de maio de 1975 dedicada a eles menciona por primeira vez a figura do Parque Natural, diferente ao Parque Nacional. Esa nova figura de protección tiña a súa orixe no Parque Natural Rexional francés, foi deseñada para territorios onde a presenza do home é importante, especialmente a través da agricultura. En 1989 promulgouse a Lei de Conservación dos Espazos Protexidos e da Flora e Fauna Silvestre de 1989, seguida polas medidas adoptadas en Andalucía en 1989 para o Inventario de Espazos Naturais Protexidos, e por outros como os Plans de Ordenación dos Recursos Naturais e os Plans Reitores de Uso e Xestión. Sinalouse que todos eles teñen, a diferenza da lexislación francesa que serviu de referencia, un rumbo biologista, con énfase en aspectos biogeográficos, e con menor atención á agricultura.
A escala internacional, a Guía Operativa para a Implementación da Convención do Patrimonio Mundial, aprobada pola UNESCO en 1992, utilizou o concepto de paisaxe cultural, e puxo máis énfase no territorio e nos cultivos.
A atención á natureza e á paisaxe representa o predominio da visión ampla, a unha escala diferente á do monumento ou o conxunto do centro histórico urbano. Pero non só iso, tamén supón a admiración e o sentimento pola beleza da paisaxe. É así mesmo, e cada vez máis, a preocupación por preservar a natureza, ameazada pola acción humana intensa nos países industrializados, pola extensión da pegada ecolóxica; é a conservación da biodiversidade, é a garantía do futuro do planeta e da Humanidade.
Na actualidade, un certo número dos espazos naturais protexidos e cualificados pola UNESCO son bosques. Dos 900 espazos cualificados como Patrimonio da Humanidade, un centenar son masas boscosas, que ocupan máis de 75 millóns de hectáreas. Aínda así, considérase que son insuficientes; e sobre todo, constátase que na súa cualificación primaron, en xeral, os valores excepcionais e non a preocupación polas áreas máis sensibles, fráxiles e ameazadas do planeta. Neste sentido, están a facerse grandes esforzos para consideralas como reservas da biosfera, como medios fráxiles que poden ser afectados os cambios nas prácticas de conservación, a presión urbanística, os usos agrícolas e gandeiros, o aumento da explotación turística e os percorridos de visitantes.
A natureza ten outros valores que se van recoñecendo progresivamente nas políticas patrimoniais. A mesma UNESCO acometeu a cualificación como Patrimonio da Humanidade de sitios de especial interese xeolóxico, como os cantiis fosilíferos de Joggins, en Canadá, con fósiles do Carbonífero e restos dos primeiros réptiles e das selvas pluviais; ou o sitio tectónico suízo de Sardony, de 329 km², que permite observar a orogenia alpina con pliegues e cabalgamentos.
Os geólogos e geógrafos han ir sinalando hoxe a existencia de lugares de gran interese geomorfológico (ou “geomorfositios”), que deberían ser coñecidos e valorados polo gran público. Teñen valor científico porque permiten a reconstrución da historia xeolóxica da Terra, e poden ser considerados como verdadeiros monumentos naturais, de escalas espaciais diferentes e, a miúdo, imbricadas. Unha recente compilación de estudos permite tomar conciencia e avanzar na reflexión sobre “as funcións sociais dos sitios de interese geomorfológico, especialmente no plano da comprensión da paisaxe, da valoración patrimonial e da educación sobre o medio ambiente”.
Tratouse de valorar e cuantificar o significado científico das morfoloxías físicas (relevo, estruturas litológicas, modelado, trazos paisaxísticos naturais, singularidades geofísicas e biogeográficas ) e os trazos culturais engadidos, e con todo iso o seu valor patrimonial, para tratar de mellorar a xestión e o uso público. A delimitación de reservas naturais xeolóxicas permitiría o recoñecemento de lugares especialmente apropiados para o ensino xeral destes elementos do patrimonio geomorfológico. Hai igualmente procesos de patrimonialización da natureza a partir dos restos paleontológicos de interese científico. Ou do valor histórico e estético das canteiras, algunhas explotadas desde época romana. Todo o cal leva a un enriquecemento na protección da natureza.