AMIGOS DO PATRIMONIO DE TOÉN

A fotografía, entendida como mensaxe sobre un soporte, é dicir como documento, e tamén como obra de arte, constitúese en patrimonio. O seu contido e continente conforman un “dispositivo” susceptible de estudo para o seu recoñecemento, aplicación e uso.

Aínda que de maneira xeral tende a relacionarse coa comunicación audiovisual ou coas belas artes, o seu tres valores fundamentais (artístico, informativo e documental) confírenlle un carácter transversal e por tanto vincúlana a moitas
máis especialidades e áreas de coñecemento que as xa citadas: ciencias, humanidades ou ciencias sociais, etc.

Gisèle Freund definiu a fotografía como un medio de expresión da sociedade, establecida sobre a civilización tecnolóxica, con poder para reproducir exactamente a realidade externa.

Esa representación da vida, dos obxectos, dos tipos, paisaxes ou monumentos, é a clave da súa consideración social. Por outra banda, as súas calidades aproxímana a unha infinidade de materias de investigación (historia, literatura, biografía, semiótica, técnica, etc.), e en calquera caso con maior interese no seu contido, por iso é polo que Roland Barthes considerásea inclasificable ao escribir: non hai razón para marcar unha das súas circunstancias en concreto.

A fotografía ten carácter de documento fotográfico desde que na toma xérase unha mensaxe. É documento aberto, do mesmo xeito que a obra literaria que abre as súas portas á imaxinación. Ao contemplar a imaxe, o receptor fai unha lectura particular, unha análise do que resultarán usos e aplicacións, polo que as lecturas serán tantas como as miradas. Neste proceso plantémonos a cuestión da credibilidade, que co texto estaba en mans duns poucos porque a interpretación necesitaba dunha formación previa ou alfabetización, pero que coa fotografía todos os feitos, todas as investigacións, todos os sucesos e incluso todas as mentiras fixéronse cribles.

A sociedade coñeceu a imaxe e produciuse a inmediata solicitude da proba do que se escribiu. A fotografía consagrouse entón como un elemento vinculado ao texto, e o significativo foi que se deixaron de ler os textos para fixarse prioritariamente nas imaxes. Os dous aspectos que aquí tratamos, patrimonio e investigación, son vértebras dunha mesma columna. A visibilidade do patrimonio fai posible o seu estudo, e da investigación sobre o mesmo resultará a súa posta en valor. E iso sen esquecer que toda fotografía ten un autor, aspecto que abre a análise cara á vida e obra dos creadores e á propiedade intelectual.

As palabras do poeta poderían ser usadas como slogan, xa que a fotografía naceu e mantívose vinculada a uns cuantos elixidos (el/eles: profesionais) ata que a súa evolución técnica e o abaratamento das cámaras democratizouna ao permitir o acceso á maioría (eu, ti, nós, vós: amateurs).

A función do autor vai desde o científico ao ético, desde o documental ao creativo.
Da fotografía como patrimonio A Lei do Patrimonio Histórico Español (16/1985) define documento como toda expresión en linguaxe natural ou convencional, e calquera outra expresión gráfica, sonora ou en imaxe recollidas en calquera tipo de soporte material, incluso os soportes informáticos. As institucións públicas, estatais, comunitarias e locais, conscientes do valor patrimonial da fotografía, entenderon a necesidade da súa recuperación, conservación, tratamento, análise e obviamente a súa xestión documental co obxecto final de pola a disposición do investigador para que este fágaa pública.

A finais do século pasado a Unión Europea deseñou un proxecto de gran alcance denominado Sepia (Safeguarding European Photographic Images for Access), que se iniciou en 1999 para pór en común as problemáticas e xerar respostas globais, e no que participou España. De entón a hoxe a tarefa foi tan relevante que o historiador e investigador estadounidense Le Fontanella escribiu en 2011: as coleccións en España están hoxe como nunca se imaxinou.

Basta con repasar os centros creados nas dúas últimas décadas, ou as coleccións que foron adquiridas por arquivos, bibliotecas, institutos, fundacións, universidades ou museos, para valorar esta evolución. Así mesmo, a difusión a través de exposicións en centros ou na rede, e os catálogos publicados han contribuído a sensibilizar á sociedade e a abrir novas vías de investigación.